Daniel Goleman - ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

Το να διαβάζει κανείς το κοινωνικό και το πολιτικό δυναμικό

Άτομα με αυτή την ικανότητα

•  Διαβάζουν με ακρίβεια τις βασικές σχέσεις εξουσίας
•  Εντοπίζουν τα σημαντικά κοινωνικά δίκτυα
•  Καταλαβαίνουν τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τις απόψεις και τις κινήσεις των πελατών ή των ανταγωνιστών
•  Διαβάζουν με ακρίβεια την πραγματικότητα του οργανισμού ή την εξωτερική πραγματικότητα

Ένας διακεκριμένος διπλωμάτης αφηγείται πώς διορίστηκε σε ένα πλούσιο σε αποθέματα πετρελαίου αφρικανικό κράτος, όπου πολύ γρήγορα έμαθε ότι αυτός που ουσιαστικά έπαιρνε τις αποφάσεις για την εθνική πολιτική σε σχέση με τα πετρέλαια ήταν ο «ανιψιός της ερωμένης του βοηθού του πρωθυπουργού». Έτσι, ο διπλωμάτης κανόνισε αμέσως να τον καλέσουν σε ένα πάρτι όπου θα μπορούσε να γνωριστεί, να αποκτήσει φιλικές σχέσεις και ίσως ακόμα να πιέσει έμμεσα τον ανιψιό.

Η ικανότητα να διαβάζει κανείς την πολιτική πραγματικότητα είναι ζωτικής σημασίας για τη δικτύωση στο παρασκήνιο και τη δημιουργία συμμαχιών που επιτρέπουν σε κάποιον να ασκήσει επιρροή, άσχετα από το ποιος θα είναι ο επαγγελματικός του ρόλος. Τα άτομα με τη μέτρια επίδοση δεν διαθέτουν αυτού του είδους την κοινωνική οξυδέρκεια και έτσι το επίπεδο της πολιτικής τους αντίληψης είναι ιδιαίτερα χαμηλό.

Ένας διευθυντής εκπαίδευσης και ανάπτυξης σε μια εταιρεία που βρίσκεται ανάμεσα στις 500 πρώτες του κόσμου, σύμφωνα με το Fortune, μου ζήτησε να τον βοηθήσω στο σχεδίασμά ενός προγράμματος, επειδή, όπως έθεσε με ειλικρίνεια το θέμα: «Εσείς θα περιγράφατε πολλούς από τους διευθυντές εδώ μέσα ως ουσιαστικά ασυνείδητους και αναίσθητους σε όσα συμβαίνουν γύρω τους».

Κάθε οργανισμός διαθέτει το δικό του αόρατο νευρικό σύστημα σχέσεων και επιρροής. Μερικά άτομα είναι αναίσθητα απέναντι σε αυτό τον αθέατο κόσμο, ενώ άλλα τον συνειδητοποιούν απολύτως. Η δεξιότητα να διαβάζει κανείς τις τάσεις που επηρεάζουν εκείνους που πράγματι παίρνουν αποφάσεις εξαρτάται από την ικανότητα ενσυναίσθησης σε επίπεδο οργανισμού και όχι μόνο σε διαπροσωπικό επίπεδο.

Άτομα που διατηρούν πλούσια προσωπικά δίκτυα μέσα σε έναν οργανισμό αντιλαμβάνονται κατά κανόνα τι συμβαίνει και αυτή η κοινωνική νοημοσύνη επεκτείνεται στην κατανόηση των ευρύτερων πραγματικοτήτων που επηρεάζουν τον οργανισμό. Για παράδειγμα, το να γνωρίζει κανείς πώς να διαβάσει τις τάσεις στον οργανισμό του πελάτη αποτελεί χαρακτηριστικό των ατόμων που δια-κρίνονται στις πωλήσεις. Ένας αστέρας των επιδόσεων που διέθετε αυτή την αίσθηση πολιτικής αντίληψης έδωσε το εξής παράδειγμα: «Ένας αντιπρόεδρος, σχετικά νέος στο συμβούλιο, ήταν ανερχόμενος αστέρας και “ευνοούμενος” του προέδρου της επιχείρησης προς την οποία κάνουμε πωλήσεις. Ουσιαστικά αυτός ήταν που έπαιρνε τις αποφάσεις: ο πρόεδρος του είχε δώσει την άδεια να ενεργεί εν λευκώ. Ανακαλύψαμε ότι η καλλιέργεια μιας σχέσης με αυτόν θα μας ωφελούσε ιδιαίτερα και θα αποτελούσε το κλειδί για την πώληση».

Τα άτομα με τη διακεκριμένη επίδοση στους περισσότερους οργανισμούς διαθέτουν αυτή την ικανότητα. Ανάμεσα στους διευθυντές και τα στελέχη γενικώς, αυτή η συναισθηματική ικανότητα κάνει τους αστέρες να ξεχωρίζουν η ικανότητά τους να διαβάζουν αντικειμενικά τις περιστάσεις, χωρίς τον παραμορφωτικό φακό των προσωπικών τους προκαταλήψεων ή απόψεων, τους επιτρέπει να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις καταστάσεις· και όσο πιο ψηλά βρίσκεται κανείς στην κλίμακα του οργανισμού, τόσο μεγαλύτερη σημασία έχει αυτό.

Τα στελέχη βρίσκονται μόνιμα στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να εξισορροπήσουν φαινομενικά αντίθετες απόψεις ή συμφέροντα, είτε εκ των έσω είτε γενικώς από τον έξω κόσμο. Χωρίς αυτή την πολιτική οξυδέρκεια, οι διευθυντές δεν καταφέρνουν να εξισορροπήσουν τις πολυάριθμες απόψεις συναδέλφων, αφεντικών, υφισταμένων, πελατών και ανταγωνιστών.

Άτομα που το κάνουν καλά αυτό είναι σε θέση να αποστασιοποιηθούν λίγο και να αφήσουν κατά μέρος την προσωπική τους συναισθηματική εμπλοκή στα γεγονότα για να δουν πιο αντικειμενικά τα πράγματα.

Για παράδειγμα, όταν είναι αντιμέτωποι με μια διαμάχη μέσα στον οργανισμό, μπορούν να καταλάβουν τις διαφορετικές οπτικές περιγράφοντας με αρκετή ακρίβεια την άποψη καθενός ατόμου που εμπλέκεται στην υπόθεση, και αυτό ισχύει παρά το γεγονός ότι όλοι μας σπανίως ερχόμαστε αντιμέτωποι με γεγονότα — ειδικά με συναισθηματικά φορτισμένα γεγονότα— για τα οποία δεν έχουμε καμία απολύτως γνώμη ή συναίσθημα. Αυτή η συναισθηματική ικανότητα οικοδομείται πάνω στο συναισθηματικό αυτοέλεγχο και την ενσυναίσθηση, επιτρέποντας στους ανθρώπους να βλέπουν καθαρά και να μην απορροφούνται από την προσωπική τους άποψη. 

Ο αντιπρόεδρος μιας μεγάλης αμερικανικής εταιρείας πετρελαίου πήγε στην Κίνα την εποχή που στην εξουσία βρισκόταν ο Ντενγκ Τσιάο Πινγκ. Όταν ήταν εκεί, έκανε μια ομιλία σε μια μικρή ομάδα Κινέζων αξιωματούχων, η οποία διανθιζόταν και από μερικά σημαντικά σχόλια για τον πρόεδρο Κλίντον.

Το ακροατήριό του τον άκουγε σιωπηλό, και όταν τελείωσε, κανείς δεν είπε κουβέντα. Την επόμενη μέρα κάποιος πήγε στα γραφεία της εταιρείας για να ζητήσει συγγνώμη λέγοντας όσο πιο ευγενικά μπορούσε: «Λυπούμαστε που δεν μπορέσαμε να έχουμε μια πιο ζωηρή συζήτηση εχθές. Αλλά καταλαβαίνετε ότι πολλά από τα θέματα που ανέπτυξε ο αντιπρόεδρός σας μας είναι ξένα».

Ο υπάλληλος που έλαβε το μήνυμα είπε αργότερα: «Τους θεώρησα πολύ ευγενικούς. Αυτό που δεν μου είπαν κατάμουτρα ήταν: “Ο αντιπρόεδρός σας μπορεί να κάνει κριτική στον Κλίντον και να θεωρεί ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Αν όμως κάποιος από εμάς έκανε το ίδιο πράγμα στον επικεφαλής του κράτους μας, κατά πάσα πιθανότητα θα κατέληγε στη φυλακή την επόμενη μέρα”».

Ο αντιπρόεδρος της εταιρείας πετρελαίου δεν διέθετε καμία ευαισθησία σε σχέση με τους βασικούς κανόνες του πολιτισμού στον οποίο απευθυνόταν. Όπως ακριβώς ισχύει με τους πολιτισμούς των εθνών, έτσι και κάθε οργανισμός έχει τους δικούς του σαφείς βασικούς κανόνες για το τι είναι αποδεκτό και τι όχι. Η ενσυναίσθηση σε επίπεδο οργανισμού σημαίνει να είναι κανείς συντονισμένος στο κλίμα και τη φιλοσοφία ενός οργανισμού.

Η αναπόφευκτη πολιτική διάσταση της ζωής ενός οργανισμού δημιουργεί ανταγωνιστικές συμμαχίες και αγώνες εξουσίας. Η ευαισθησία απέναντι σε αυτές τις πολιτικές προβληματικές στάσεις συμμαχίας και ανταγωνισμού κάνει ένα άτομο να κατανοεί βαθύτερα τα θέματα που εκτυλίσσονται στο παρασκήνιο και να μπορεί να ασχοληθεί καλύτερα με αυτό που έχει πραγματικά σημασία για εκείνους που λαμβάνουν τις μεγάλες αποφάσεις. Σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο ανταγωνισμού, αυτή η μορφή της συνειδητοποίησης εκτείνεται στις ευρύτερες δυνάμεις που κυριαρχούν στον κόσμο —ανταγωνιστικές ή ρυθμιστικές πιέσεις, τεχνολογικές δυνατότητες, πολιτικές δυνάμεις και τα παρόμοια— και καθορίζουν τις παγκόσμιες ευκαιρίες και τους περιορισμούς που τίθενται σε ένα οργανισμό.

Μια υπενθύμιση: παρότι «πολιτικά ζώα», εκείνοι που ζουν για να παίζουν το παιχνίδι της πολιτικής ενός οργανισμού, επιδιώκοντας το προσωπικό τους συμφέρον και ανέλιξη και μελετώντας ανυπόμονα το αόρατο δίκτυο της εξουσίας, έχουν μια αδυναμία η οποία έγκειται στο γεγονός ότι το κίνητρό τους για να λειτουργήσουν με αυτό τον τρόπο είναι καθαρά ιδιοτελές. Αγνοούν τις πληροφορίες που δεν έχουν σχέση με την προσωπική τους ημερήσια διάταξη και αυτό μπορεί να τους κάνει «τυφλούς» απέναντι στα αδύνατα σημεία τους. Επίσης, σημαίνει ότι αποσυντονίζουν τα συναισθήματα εκείνων που βρίσκονται γύρω τους, αν αυτά δεν είναι σχετικά με την προσωπική τους φιλοδοξία και έτσι τα πολιτικά αυτά «ζώα» συχνά δίνουν την εντύπωση ατόμων αναίσθητων, που εστιάζονται μόνο στον εαυτό τους και δεν ενδιαφέρονται για τους άλλους.

Η αποστροφή (ή η έλλειψη ενδιαφέροντος) για την πολιτική του οργανισμού αποτελεί επίσης μειονέκτημα. Όποιος κι αν είναι ο λόγος, εκείνοι που δεν διαθέτουν πολιτική οξυδέρκεια τις περισσότερες φορές δεν καταφέρνουν να κινητοποιήσουν άλλους ως προς το στόχο τους, γιατί οι προσπάθειές τους να τους επηρεάσουν είτε κινούνται σε λάθος κατεύθυνση είτε είναι αδέξιες. Η σαφής κατανόηση της επίσημης εικόνας του χάρτη ενός οργανισμού δεν είναι αρκετή· αυτό που απαιτείται είναι η καλή αίσθηση του άτυπου δικτύου των αθέατων κέντρων εξουσίας μέσα στον οργανισμό.

Daniel Goleman – Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώρο της εργασίας – Εκδόσεις: Πεδίο

Αντικλείδι , https://antikleidi.com