Vernant Jean Pierre . ΤΥΦΩΝΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΔΙΑ.

O Τυφώνας επιτίθεται στο Δία. Η μάχη είναι τρομακτική. Όπως την εποχή της πάλης μεταξύ Τιτάνων και ολύμπιων θεών, ο Δίας κερδίζει τη νίκη με ένα σεισμό, όπως θα τον λέγαμε, με μια ανατροπή των στοιχείων του κόσμου. Τα κύματα ξεχύνονται στις στεριές, τα βουνά γκρεμίζονται την ώρα που ο Δίας βροντάει προσπαθώντας να τσακίσει, να δαμάσει με τον κεραυνό του το τέρας.

Μέσα στην καρδιά του Άδη, στο βάραθρο των νεκρών και της νυκτός. τα πάντα ανακατεύονται, χάσματα ανοίγονται. Η πάλη του Τυφώνα και του Δια είναι η πάλη του τέρατος με τα εκατοντάδες φλεγόμενα μάτια ενάντια στο αστραποβόλημα του θεϊκού βλέμματος. Όπως είναι φυσικό, το κεραυνοβόλο βλέμμα του Δία, με το φως που εξαπολύει, θα καθυποτάξει τις φλόγες που εκτοξεύουν οι εκατό δρακοκεφαλές του τέρατος. Πλήθος μάτια εναντίον δύο ματιών. Νικητής βγαίνει ο Δίας.

Μια ιστορία λέει ότι ο Δίας έκανε το λάθος να χαλαρώσει την επαγρύπνησή του και να κοιμηθεί στο παλάτι του την ώρα που τα μάτια του έπρεπε να είναι μονίμως σε επιφυλακή· ο Τυφώνας πλησίασε, διέκρινε πού είχε ακουμπήσει ο Δίας τον κεραυνό του και ετοιμαζόταν να τον αρπάξει· ακριβώς εκείνη τη στιγμή όμως, που πήγαινε να αρπάξει το όπλο της νίκης, ο Δίας άνοιξε τα μάτια και κεραυνοβόλησε πάραυτα τον αντίπαλό του.

Δυο δυνάμεις συγκρούονται: η χαοτική και η ολύμπια. ποια από τις δυο θα επικρατήσει με την επαγρύπνηση και το αστραποβόλημά της; Και σ’ αυτή την περίπτωση, τελικά ο Τυφώνας χάνει. Ο κεραυνός τσακίζει τα νεύρα των χεριών και των ποδιών του, ενσάρκωση της ζωτικής του δύναμης την ώρα της μάχης. Παράλυτος λοιπόν, σκεπασμένος με βράχους, οδηγείται πίσω στα νεφελώδη Τάρταρα από όπου έλκει την καταγωγή του.

Κάποιες άλλες, αρκετά περίεργες ιστορίες παρουσιάζουν διαφορετικό τον τερατώδη χαρακτήρα του Τυφωέα. Οι ιστορίες αυτές εμφανίζονται όψιμα, στο δεύτερο αιώνα μ.Χ. Ανάμεσα στον Τυφωέα του Ησιόδου, στον έκτο προ Χριστού αιώνα, και τον Τυφωέα για τον οποίο θα μιλήσουμε τώρα, υπάρχουν μεγάλες διαφορές, οφειλόμενες κυρίως σε ανατολικές επιρροές.

Η Γαία, θυμωμένη με τους ολύμπιους θεούς, γεννάει με τον Τάρταρο ένα τέρας. Το οποίο περιγράφεται ως ένας τεράστιος κολοσσός, με πόδια ριζωμένα γερά στο έδαφος και με σώμα που δεν έχει τελειωμό, σε σημείο που το μέτωπό του ακουμπάει στον ουρανό. Όταν ανοίγει τα χέρια σταυρωτά, το ένα του χέρι αγγίζει την Ανατολή και το άλλο τη Δύση. Από τη φύση του, συνταιριάζει και ανακατεύει τα πάνω και τα κάτω, τον ουρανό και τη γη, τα δεξιά και τα αριστερά, την Ανατολή και τη Δύση.

Ο χαοτικός αυτός όγκος επιτίθεται στον Όλυμπο. Τον βλέπουν οι Ολύμπιοι και τους πιάνει τρόμος φοβερός, μεταμορφώνονται σε πουλιά και το βάζουν στα πόδια. Ο Δίας μένει μόνος του να αντιμετωπίσει το τεράστιο κτήνος, ψηλό σαν τον κόσμο και πλατύ σαν το σύμπαν. Ο Δίας βροντάει και χτυπάει τον Τυφωέα, που αναγκάζεται να οπισθοχωρήσει. Αρπάζει τότε ο Δίας την άρπη, το δρεπάνι, και προσπαθεί να τον νικήσει, παλεύουν όμως σώμα με σώμα και αυτή τη φορά νικάει ο Τυφωέας. ο οποίος καταφέρνει και περικυκλώνει το Δία με το τεράστιο κορμί του και τον κάνει να παραλύσει. Ο Τυφωέας τού κόβει στη συνέχεια τα νεύρα των χεριών και των ποδιών.

Φορτώνεται ύστερα στην πλάτη το σώμα του Δία, φεύγει και πάει και το ακουμπάει σε μια σπηλιά στην Κιλικία. Παράλληλα, το τέρας κρύβει τα νεύρα και τον κεραυνό του Δία. θα έλεγε κανείς ότι όλα χάθηκαν και ότι αυτή τη φορά υπερίσχυσε το σύμπαν της απόλυτης αταξίας. Πράγματι, το κτήνος στέκει όλο χαρά και ικανοποίηση μπροστά στον κακόμοιρο το Δία. που τον έχει κλείσει στη σπηλιά και δεν μπορεί να κουνηθεί· η δύναμή του έχει εκμηδενιστεί, τα νεύρα των χεριών και των ποδιών του είναι κομμένα, του λείπει ο κεραυνός.

Όπως και στο παρελθόν όμως, ο Δίας και οι ολύμπιοι θεοί θα καταφέρουν να νικήσουν με την πονηριά, την πανουργία, το ψέμα, την απάτη, την εξυπνάδα. Δυο πρόσωπα, ο Ερμής και ο Αιγίπαν, θα καταφέρουν να κλέψουν τα νεύρα του Δία χωρίς να τους πάρει είδηση ο Τυφώνας. 0 Δίας τα ξαναβάζει στη θέση τους, λες και είναι τιράντες, και ξαναπιάνει τον κεραυνό. Ο Τυφώνας είχε αποκοιμηθεί· όταν ξυπνάει και ανακαλύπτει ότι ο Δίας δε βρίσκεται πια στη σπηλιά, ξαναρίχνεται στη μάχη με ορμή, τελικά όμως το τέρας νικιέται οριστικά και αμετάκλητα.

Σε άλλες ανάλογες εκδοχές του μύθου, βλέπουμε το Δία να νικιέται προσωρινά, να φυλακίζεται και να χάνει τις δυνάμεις και τον κεραυνό του. Ο παμπόνηρος Κάδμος χαλάει τα σχέδια του τέρατος. Ο Τυφώνας πιστεύει ότι τα πάντα έχουν τακτοποιηθεί και ανακοινώνει ότι είναι ο βασιλιάς του σύμπαντος και ότι θα επαναφέρει τους αρχέγονους θεούς στην εξουσία. θέλει να ελευθερώσει τους Τιτάνες και να σβήσει από προσώπου γης τη βασιλεία του Δία. Βασιλιάς νόθος και χωλός, ο Τυφώνας είναι ο βασιλιάς της αταξίας και εκθρονίζει το Δία. το βασιλιά της δικαιοσύνης.

Τότε λοιπόν, ο Κάδμος αρχίζει να παίζει φλάουτο. Ο Τυφώνας βρίσκει τη μουσική του θαυμάσια. Κάθεται και τον ακούει και σιγά σιγά γλαρώνει και τον παίρνει ο ύπνος για τα καλά, θυμάται κάποιες ιστορίες που αφηγούνται πώς ο Δίας απήγαγε κάποιους θνητούς για να τον ευφραίνουν με τη μουσική και την ποίησή τους, θέλει να κάνει και αυτός το ίδιο και προτείνει στον Κάδμο να γίνει ο βάρδος του, ο οποίος δε θα ψάλλει την τάξη των ολύμπιων θεών αλλά το χάος του Τυφώνα. Ο Κάδμος δέχεται, με τον όρο να έχει ένα καλύτερο μουσικό όργανο, έτσι ώστε να μπορεί να τραγουδάει κιόλας.

«Τι χρειάζεσαι;»

ρωτάει ο Τυφώνας.

«Χρειάζομαι χορδές για τη λύρα μου».

«Έχω ό.τι ακριβώς χρειάζεσαι, κάτι φοβερές χορδές»

του ανακοινώνει ο Τυφώνας και πάει αμέσως να βρει τα νεύρα του Δία. Ο Κάδμος, πραγματικά, αρχίζει να παίζει εκπληκτικά. Ο Τυφώνας αποκοιμιέται και ο Δίας εκμεταλλεύεται την ανέλπιστη αυτή τύχη και παίρνει τις χορδές της λύρας, ή μάλλον τα νεύρα του, τα βάζει στη θέση τους, αρπάζει τον κεραυνό και είναι πάλι πανέτοιμος για μάχη. ‘Οταν ο Τυφώνας, ο άλλος βασιλιάς, ο ψευτο-βασιλιάς του σύμπαντος. ξυπνάει, ο Δίας έχει πάλι στα χέρια του όλα τα όπλα του και μπορεί να του επιτεθεί. Και να τον νικήσει.

Υπάρχει άλλη μια ιστορία στην οποία η πονηριά παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο, αλλά ο Τυφώνας δεν παρουσιάζεται ως πολύμορφο τέρας ή κολοσσός, αλλά ως θαλάσσιο ζώο. μια φοβερή φάλαινα που καλύπτει ολόκληρο το θαλάσσιο χώρο. Ο Τυφώνας ζει σε ένα θαλάσσιο σπήλαιο και κανείς δεν μπορεί να τον πολεμήσει, αφού ο κεραυνός του Δία δε φτάνει στα βάθη της θάλασσας.

Η κατάσταση ανατρέπεται και πάλι χάρη σε ένα τέχνασμα. Το ζώο αυτό έχει ακόρεστη όρεξη, έτσι λοιπόν ο Ερμής, ο προστάτης των ψαράδων —ο οποίος δίδαξε στο γιο του, τον Πάνα, το ψάρεμα—, ο Ερμής λοιπόν προετοιμάζει ένα γεύμα με ψάρια για να προσελκύσει το θαλάσσιο τέρας. Πράγματι, ο Τυφώνας βγαίνει από το άντρο του και γεμίζει την μπάκα του. τρώει τόσο πολύ που. όταν αποφασίζει να γυρίσει στο λημέρι του, δεν τα καταφέρνει, τόσο πολύ έχει φουσκώσει. Ξεβράζεται στην ακτή και γίνεται ιδεώδης στόχος για το Δία, που με μεγάλη ευκολία πια τον κατατροπώνει.

Οι κάπως αλλόκοτες ίσως αυτές ιστορίες εμπεριέχουν όλες το ίδιο δίδαγμα. Την ώρα που η κυριαρχία μοιάζει να έχει παγιωθεί, μια κρίση πλήττει την υπέρτατη εξουσία. Εμφανίζεται μια δύναμη που συμβολίζει εκείνα με τα οποία η τάξη ήρθε σε σύγκρουση για να εγκαθιδρυθεί —το χάος, την αναμπουμπούλα, την αταξία— και απειλεί τον κυρίαρχο του κόσμου.

Ο Δίας μοιάζει άοπλος. Για να ανακτήσει το θρόνο, πρέπει να προστρέξει σε κάποια ελάσσονα πρόσωπα για να τον βοηθήσουν. Τα πρόσωπα αυτά δεν τα πιάνει το μάτι σου. δεν είναι καθόλου τρομακτικά στην όψη και δε φοβίζουν τις δυνάμεις της αταξίας, οι οποίες δεν τα αντιμετωπίζουν με δυσπιστία. Χάρη στις πονηριές τους, ωστόσο, οι ελάσσονες αυτοί θεοί ή οι απλοί θνητοί βοηθάνε το Δία να πάρει πάλι το πάνω χέρι και να διατηρήσει την υπέρτατη εξουσία.

***

Vernant Jean Pierre – Το σύμπαν, οι θεοί, οι άνθρωποι – Εκδόσεις Πατάκη, 2007

Αντικλείδι , https://antikleidi.com