Τι μας κάνει τόσο ξεχωριστούς;

Ερχόμαστε στη ζωή με την πεποίθηση ότι είμαστε κάτοχοι κάποιων αποκλειστικών προνομίων. Εξετάζοντας καλύτερα τον κόσμο, είμαστε βέβαιοι πως η ανθρώπινη υπόσταση φέρει αποκλειστική υπογραφή για οποιοδήποτε χαρακτηριστικό παρουσιάζεται ελλιπές στα υπόλοιπα είδη;

Το επιστημονικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται συχνά στην έντονη διαφωνία των ειδικών για την μοναδικότητα του ανθρώπινου είδους. Όσο περισσότερο κατανοούμε τη συμπεριφορά των ζώων, τόσο περισσότερο παρατηρούμε ότι η ψυχολογία τους δεν εμφανίζει σημαντικές αποκλίσεις από των ανθρώπινων όντων. Σύμφωνα με το psychology today, κάποια στοιχεία που εξυμνούν την μοναδικότητα της ανθρώπινης φύσης αντικρούονται από κάποιες ισχυρές αποδείξεις.
Στον τομέα της ψυχολογίας, τα πειράματα χρησιμοποιούνται για την παρατήρηση και τη μελέτη κάποιων βασικών νοητικών, βιολογικών και ψυχικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων και των ζώων. Αναφορικά με την ξεχωριστή ανθρώπινη ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η μελέτη του Kohler αποτελεί φωτεινό παράδειγμα για τη συμπεριφορά των πιθήκων πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Στα πειράματα που προχώρησε, οι πίθηκοι έπρεπε να φέρουν μπανάνες έξω από τα κλουβιά τους μόνο με ραβδιά. Ο Kohler κάποια στιγμή παρατήρησε έναν πίθηκο να παίρνει δύο ραβδιά και να τα ενώνει προκειμένου να φτάσει τις μπανάνες. Ο ψυχολόγος αποκάλεσε το περιστατικό, ως περίπτωση ενόρασης.

Η ανάλυση του κόσμου πέρα από την ανθρώπινη υπόσταση

Στην πραγματικότητα, η άποψη του Kohler ήταν ότι το ζώο είχε λειτουργήσει με κατευθυνόμενο τρόπο, ενέργεια η οποία προερχόταν ξεκάθαρα από έναν στόχο, γι' αυτό άρχισε να χρησιμοποιεί τα ραβδιά για να λύσει το πρόβλημα. Η συνείδηση είναι το επόμενο κεφάλαιο που ξεφυλλίζεται στη σύνδεση του ανθρώπινου κόσμου με τον υπόλοιπο. Η αυτογνωσία δεν είναι αποκλειστικό γνώρισμα της ανθρώπινης ζωής, ένα πείραμα εδραιώνει το γνώθι σαυτόν και στον κόσμο του ζωικού βασιλείου. Το πείραμα του καθρέφτη εξετάζει τη συνείδηση που καλλιεργείται στους χιμπατζήδες, τους ουρακοτάγκους και σε άλλα είδη. 
Η ιδέα της δημιουργίας ενός τέτοιου εργαλείου ήρθε στον Gordon G. Gallup Jr. την ώρα που ξυριζόταν. “Συνέβη αυθόρμητα. Σκέφτηκα ότι θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε εάν άλλα πλάσματα μπορούν να αναγνωρίσουν το ίδιο με τους ανθρώπους, τον εαυτό τους στον καθρέφτη”. Εξαιρετικά πρωτότυπο ως πείραμα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1969, ενώ μέχρι σήμερα η αντανάκλαση της εικόνας των χιμπατζήδων θεωρείται ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πειράματα που έχουν γίνει ποτέ στην συγκριτική ψυχολογία.

Κοιτούσαν στον καθρέφτη το εσωτερικό της στοματικής τους κοιλότητας, έκαναν γκριμάτσες, εξέταζαν τα γεννητικά τους όργανα, έβγαζαν τις τσίμπλες από τα μάτια τους”

Ένα δεύτερο πείραμα με σκοπό να εξετάσει το ίδιο φαινόμενο πραγματοποιήθηκε από τον Gallup αν και κρίθηκε λιγότερο επεμβατικό. Ο ίδιος απομόνωνε δύο χιμπατζήδες σε κλουβιά και τοποθετούσε έναν καθρέφτη σε κάθε κλουβί επί οκτώ ώρες την φορά για διάστημα δέκα ημερών. Μέσα από μια τρύπα στον τοίχο παρατηρούσε τις αλλαγές στη συμπεριφορά των χιμπατζήδων. Αρχικά, συμπεριφέρονταν στην αντανάκλαση του εαυτού τους σαν να έβλεπαν έναν άλλο χιμπατζή, κάνοντας κάποιες επιθετικές χειρονομίες. 

Οι πίθηκοι Κάμπελ, (Cercopithecus campbelli)

Με το πέρασμα του καιρού, παρατηρήθηκε πως άρχισαν να χρησιμοποιούν τον καθρέφτη για να εξερευνούν τα σώματά τους. Όπως σημειώνει ο δημιουργός του πειράματος, “Κοιτούσαν στον καθρέφτη το εσωτερικό της στοματικής τους κοιλότητας, έκαναν γκριμάτσες, εξέταζαν τα γεννητικά τους όργανα, έβγαζαν τις τσίμπλες από τα μάτια τους”. Προκειμένου να πείσει κι άλλους ερευνητές ότι οι χιμπατζήδες έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους, προχώρησε στη δεύτερη φάση του πειράματος.
Ο Gallup αφού αναισθητοποίησε τα ζώα, έβαψε το ένα τους φρύδι και το ένα τους αυτί με μπογιά την οποία δεν μπορούσαν να μυρίσουν ή να νιώσουν. Εάν πράγματι μπορούσαν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους, προσπαθούσαν στη συνέχεια να περιεργαστούν αυτά τα σημάδια. Και ακολούθησαν όντως αυτή τη διαδικασία. Επρόκειτο ουσιαστικά για την πρώτη απόδειξη αυτοαντίληψης σε υπανθρώπινη μορφή που βασίστηκε σε πειραματικά στάδια. 
Ο κατασκευαστής του πειράματος πιστεύει ότι η επιτυχία των δοκιμών με τον καθρέφτη αποκαλύπτει ένα ισχυρό επίπεδο συνείδησης που δείχνει την ικανότητα των ζώων να σκέφτονται και να εξετάζουν τις δικές τους εμπειρίες. Η ικανότητα αυτή των ζώων δεν θεωρήθηκε από τους ειδικούς προϊόν μάθησης αλλά θέμα υψηλότερης πνευματικής ικανότητας. Σύμφωνα με την ερευνήτρια Lori Marino, ζώα όπως οι χιμπατζήδες αλλά και τα δελφίνια “έχουν τουλάχιστον κάποιο επίπεδο αυτογνωσίας, κάτι που σημαίνει ότι γνωρίζουν πού είναι και πιθανότατα αντιλαμβάνονται τα όρια και τους περιορισμούς του φυσικού τους περιβάλλοντος”.

Τα πουλιά επικοινωνούν με ένα "λεκτικό" κελάηδισμα

Οι ειδικοί καταλήγουν όμως και σε κάποια ενδιαφέροντα γλωσσολογικά συμπεράσματα όταν εξετάζονται τα ζωικά είδη. Οι πίθηκοι παρατηρείται πως έχουν κάποιες διακριτές τοπικές διαλέκτους. Για παράδειγμα, οι πίθηκοι Κάμπελ επικοινωνούν με προειδοποιητικές κραυγές με τα μέλη της αγέλης τους για να δείξουν πως κινδυνεύουν. Χαρακτηριστικές ηχογραφήσεις από τα δάση της Ακτής Ελεφαντοστού δείχνουν ότι οι πίθηκοι εκεί χρησιμοποιούν έναν ήχο που εμείς θα τον περιγράφαμε ως “κρακ” για να προειδοποιήσουν για την παρουσία μιας λεοπάρδαλης, ενώ αντίθετα ο ήχος “χοκ” χρησιμοποιείται για την παρουσία αετού.   

Ηχογραφήσεις από τα δάση της Ακτής Ελεφαντοστού δείχνουν ότι οι πίθηκοι εκεί χρησιμοποιούν ήχους παρόμοιους με τους ανθρώπινους"

Παρόλο που συχνά θεωρούμε πως πολλά ζώα δεν διαθέτουν νοημοσύνη, εμφανίζουν την δυνατότητα να προσαρμόζονται καλά στο περιβάλλον τους και να βρίσκουν γλωσσικά κόλπα προκειμένου να επιβιώσουν. Σκεφτείτε μόνο τη σύνθετη φωνητική επικοινωνία ενός δελφινιού ή μιας φάλαινας, την “χορευτική” γλώσσα μιας μέλισσας όταν ανακαλύπτει νέκταρ ή γύρη και θέλει να το διαδώσει και στις υπόλοιπες, την μίμηση του ανθρώπινου λόγου από τις μελωδίες των πουλιών. 
Η κοινωνική μάθηση ως συμπεριφορά από την οποία μαθαίνουμε μέσω του περιβάλλοντος, είναι και προτεραιότητα πολλών ζώων. Τα τρωκτικά μαθαίνουν για παράδειγμα, τι πρέπει να τρώνε παρατηρώντας τις μητέρες τους, οι γάτες διδάσκουν τα νεογνά τους πώς να κυνηγούν και τα πουλιά μαθαίνουν να κελαηδούν, ακολουθώντας το παράδειγμα του πατέρα τους. 
Πολλά από όσα θεωρούμε αποκλειστικά προνόμια της ανθρώπινης ζωής συναντώνται και στον ιδιαίτερο κόσμο των ζώων. Μελετώντας μεμονωμένες περιπτώσεις γενικεύεται βαθμιαία η πεποίθηση πως η μοναδικότητα είναι εξαιρετικό προνόμιο κάθε είδους που ζει στον πλανήτη.

 http://www.pathfinder.gr