Τα μνημόνια διαλύουν τη χώρα, εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες

Σε πλήρη εξόντωση του λαού οδηγεί η συνέχιση των πολιτικών εξυπηρέτησης ενός άδικου και απεχθούς χρέους

Παρά τις κυβερνητικές αερολογίες για «δίκαιη ανάπτυξη» και «εκπόνηση νέου αναπτυξιακού υποδείγματος», η ελληνική κοινωνία παρουσιάζει εικόνα διάλυσης και το κοινωνικό χάσμα διευρύνεται, στα 6 χρόνια της μνημονιακής Ελλάδας. Το 3ο Μνημόνιο, αυτό που υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, επιταχύνει την κοινωνική συντριβή και διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες με τρόπο εκθετικό καθώς η «γνωστή παλιά συνταγή» συνεχίζεται. Η συνέχιση των πολιτικών εξυπηρέτησης ενός άδικου και απεχθούς χρέους υπηρετούνται με σημαντική φορολογική επιδρομή έμμεσων και άμεσων φόρων, ξεπούλημα της δημόσιας περιούσιας, περικοπές μισθών και συντάξεων, ανατίναξη των εργασιακών σχέσεων. Την ίδια στιγμή συνεχίζεται το καθεστώς φοροαπαλλαγών και σκανδαλωδών παροχών στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.

Στο σημείωμα αυτό δεν θα γίνει αναφορά σε δυσνόητα οικονομικά μεγέθη. Θα επιχειρηθεί, με τη δύναμη απλών αριθμών και επίσημων αν και ελλιπών στοιχείων, να παρουσιασθεί η εικόνα της ελληνικής κοινωνίας.

Φτώχεια

Η τελευταία έκθεση της Eurostat με τα στοιχεία του 2015 αναφέρει ότι σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας (στερούνται τα στοιχειώδη για την επιβίωση και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις) βρίσκεται το 22,2% των Ελλήνων (2,37 εκατ. άνθρωποι) έναντι 8,2% του πληθυσμού της Ε.Ε. Σε χειρότερη κατάσταση από την Ελλάδα στην Ε.Ε. είναι μόνον η Βουλγαρία (34,2%) και η Ρουμανία (24,6%). Ο συγκεκριμένος δείκτης για την Ελλάδα επιδεινώνεται συνεχώς. Μόνο στην περίοδο 2012-2015 αυξήθηκε από 19,5% σε 22,2%.

Αν αθροίσουμε τους πολίτες που είναι στο όριο της φτώχειας (και όσο συνεχίζεται η πολιτική των μνημονίων, θα βρεθούν σε απόλυτη φτώχεια) με εκείνους που βρίσκονται σε απόλυτη φτώχεια τότε το ποσοστό, σύμφωνα με τη Eurostat, για το 2014 το ποσοστό φτάνει στο 36%.

Η εικόνα αυτή είναι εξαιρετικά πιο δυσμενής σε ειδικές κατηγορίες όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες, τα παιδιά, τις γυναίκες, τα ΑμΕΑ κ.λπ.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της UNICEF το 2014, η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα ήταν στο 25,3% έναντι 22,3% του 2010. Δηλαδή, 424.000 παιδιά ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Την περίοδο των μνημονίων οι οικογένειες με παιδιά έχουν προχωρήσει σε δραματική μείωση των βασικών καταναλωτικών δαπανών. Ειδικότερα, η μέση μηνιαία κατανάλωση για μια οικογένεια με 2 παιδιά από 2.832€ το 2008 μειώθηκε σε 1.551€ το 2014 (μείωση κατά 45,2%). Στα χαμηλότερα εισοδήματα και κυρίως σε οικογένειες ανέργων οι μειώσεις είναι πολύ μεγαλύτερες.

Άστεγοι

Αν και δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη καταγραφή των αστέγων, οι άστεγοι υπολογίζονται σε πάνω από 20.000 άτομα με το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς (18.000) να βρίσκεται στην Αθήνα και δευτερευόντως στα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τα βοηθήματα που δίνονται ως επιδότηση ενοικίου είναι ελάχιστα, τόσο σε ποσό ανά οικογένεια όσο και σε αριθμό ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες.

Από μία πρόσφατη έρευνα του Δήμου Αθηναίων προκύπτει ότι το 62% των αστέγων είναι Έλληνες, στη συντριπτική τους πλειοψηφία άντρες (85,4%). Το 47% δηλώνει ως αιτία που είναι άστεγος το γεγονός ότι έμεινε άνεργος. Μάλιστα το 71% από τους αστέγους έχασε τη δουλειά του τα τελευταία 5 χρόνια (μνημονικά) και τον τελευταίο χρόνο το 21,7%. Το 57% των αστέγων είναι στην παραγωγική ηλικιακή ομάδα 35-55 ετών.

Πείνα

Ούτε και εδώ υπάρχει κάποια αξιόπιστη καταγραφή. Μόνο έμμεσα μπορεί να συναχθούν κάποια συμπεράσματα.

Το οξυμένο μέγεθος του προβλήματος διαπιστώνεται σε καθημερινή βάση από τη συστηματική αναζήτηση τροφής από πολύ κόσμο στα σκουπίδια, τη μαζική συρροή κόσμου στις δωρεάν διανομές τροφίμων, τις δράσεις αλληλεγγύης με δωρεάν διανομή φαγητού, τις σχετικές πρωτοβουλίες δήμων, τα 193 συστηματικά συσσίτια της Εκκλησία, εκ των οποίων τα 67 είναι στην Αθήνα κ.λπ.

Αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι: α) η σημαντικότερη βοήθεια που παρέχει η Εκκλησία μέσω του φιλανθρωπικού της έργου είναι τα οργανωμένα, καθημερινής λειτουργίας συσσίτια και β) ότι το 2015 επωφελήθηκαν από τις κοινωνικές δομές της συνολικά 1.300.000 άτομα, γίνεται κατανοητή η οξύτητα του προβλήματος της σίτισης για ένα πολύ μεγάλο τμήμα του λαού.

Αδυναμία ανταπόκρισης σε οικονομικές υποχρεώσεις

Τα στοιχεία που βγαίνουν καθημερινά στη δημοσιότητα και αφορούν την αδυναμία ανταπόκρισης σε οικονομικές υποχρεώσεις είναι ενδεικτικά της συνεχιζόμενης πορείας φτωχοποίησης. Ορισμένα μόνο ενδεικτικά αρκούν:

• Οφειλές στο Δημόσιο: Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο μέσα στο Α’ Τετράμηνο 2016 αυξήθηκαν κατά 4,3 δισ. € (5,1%) συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου 2015 που ήταν 83,5 δισ. €. Δηλαδή, οι οφειλές αυξάνονται πλέον κατά 1 δισ. περίπου ανά μήνα. Και να λάβουμε υπ’ όψιν ότι σε αυτά τα νούμερα δεν έχουν συμπεριληφθεί οι νέοι φόροι 3,4 δισ. € που επέβαλε εντός του Μαΐου η κυβέρνηση.
• Οφειλές σε δημόσια ταμεία: Οι οφειλές στο ΙΚΑ και στον ΟΑΕΕ έχουν φτάσει τα 29 δισ. €. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών για το Α’ Τρίμηνο 2016, το σύνολο των οφειλετών ήταν 281.247. Από αυτούς το 38% είχε οφειλή έως 15.000 και το υπόλοιπο 68% έως 30.000€. Που πρακτικά σημαίνει ότι τα ποσά αυτά τα οφείλουν μικρές επιχειρήσεις και ελεύθεροι επαγγελματίες.
• Οφειλές σε ΔΕΚΟ: Από αυτές είναι γνωστές μόνο εκείνες που αφορούν τη ΔΕΗ, που είναι και οι σημαντικότερες. Ανέρχονταν στις 31/12/2015 σε 2,7 δισ. €, από τα οποία τα 400 εκ. ήταν τα χρέη που δημιουργήθηκαν το 4ο τρίμηνο 2015. Από αυτά τα χρέη έχουν μπει σε καθεστώς ρύθμισης 145.000 πελάτες με οφειλές 430 εκ. €. Σύμφωνα, δε, με τη ΓΣΕΒΕΕ, πάνω από 500.000 επιχειρήσεις και επαγγελματίες έχουν χρέη σε ΔΕΚΟ.
• Έχασαν τη ρύθμιση των 100 δόσεων: Από τους 136.920 οφειλέτες του Δημοσίου, που είχαν ενταχθεί στη ρύθμιση των 100 δόσεων σε λιγότερο από ένα χρόνο, έχασαν το σχετικό δικαίωμα οι 54.700 (το 40%). Αντίστοιχα στη ρύθμιση των 12 δόσεων ήταν ενταγμένα ποσά ύψους 2,18 δισ. € αλλά έχουν ήδη βρεθεί εκτός ρύθμισης 1,4 δισ. € (ποσοστό 64,2%).
• Αδυναμία καταβολής φόρων και ασφαλιστικών εισφορών: Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΕΒΕΑ (Ιούνιος 2016) το 69% των ερωτηθέντων πολιτών δηλώνει αδυναμία να ανταποκριθεί στις φορολογικές και ασφαλιστικές του υποχρεώσεις. Σημειώνεται ότι το ποσοστό αυτό είναι κατά 10% υψηλότερο από ότι ήταν στο ίδιο ερώτημα που είχε τεθεί το Φεβρουάριο 2014. Το 89% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι τα πρόσφατα φορολογικά και ασφαλιστικά μέτρα θα οδηγήσουν σε ύφεση την οικονομία, ενώ το 78% «προβλέπει» τη λήψη και νέων μέτρων.
• Κατασχέσεις χρημάτων και πλειστηριασμοί από δημόσιο: Η αδυναμία των πολιτών να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και η συσσώρευση χρεών έχει ως αποτέλεσμα τη «σκλήρυνση» της στάσης της κυβέρνησης απέναντί τους. Και εδώ το βάρος και το κυνηγητό πέφτει στα λαϊκά στρώματα.

Το Δημόσιο αναζητά την είσπραξη των μικροποσών αφήνοντας τις μεγάλες οφειλές να «ωριμάζουν». Οι λίστες Λαγκάρντ, Φαλτσιάνι, Μπόγιαρνς κ.λπ. στον ένα χρόνο κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζουν να ερευνώνται χωρίς αποτελέσματα. Ειδικότερα για τη λίστα Λαγκάρντ, εντός του 2015, ελέγχθηκαν μόλις 96 υποθέσεις και απέφεραν μαζί με τα πρόστιμα το ποσό των 179,3 εκ. €. Την ίδια στιγμή στρέφονται στην αναζήτηση με μεθόδους αναγκαστικής είσπραξης από τα λαϊκά στρώματα. Από το σύνολο των οφειλών στο Δημόσιο 3.653.194 πολίτες χρωστούσαν την 31/12/2015 ποσά έως 3.000 € που συνολικά ανέρχονται σε 1,8 δισ. € ή σε ποσοστό 2,1% επί του συνόλου των οφειλών. Η κυβέρνηση αποφάσισε να ξεκινήσει το φοροκυνηγητό από αυτούς, ειδικότερα από όσους χρωστούν από 30€(!) και άνω έως 3.000€. Έτσι έχουν σταλεί 319.840 e-mails ειδοποιητήρια είσπραξης/ρύθμισης οφειλών μέχρι το τέλος Μαΐου 2015, με συνολικές οφειλές 289,3 εκ. €. Από αυτά εισπράχθηκαν τα 188,2 εκ. € ή ποσοστό 65%.

Παράλληλα, σε καθημερινή βάση, οι ΔΟΥ στέλνουν στις τράπεζες κατά μέσο όρο 1.200 ηλεκτρονικά κατασχετήρια τραπεζικών λογαριασμών για τα μικροποσά. Οι κατασχέσεις αυτές αφορούν ακόμα και μισθούς και συντάξεις, ενώ στις μικρές επιχειρήσεις σημαίνει στέρηση της αναγκαίας ρευστότητας και συνεπώς κλείσιμο. Την ίδια στιγμή ξεχνιούνται 1.042 οφειλέτες, με ποσά άνω των 10 εκ. €, χρωστούν συνολικά 51,1 δισ. € (ποσοστό 59,2%!).

Επίσης, το διάστημα Μαρτίου-Απριλίου 2016 εκδόθηκαν από το ΙΚΑ 1.276 εντάλματα κατασχέσεων.

Κατάσταση & συνθήκες αγοράς

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, μια σειρά δείκτες επιδεινώνονται ενώ οι εκτιμήσεις από ανθρώπους της αγοράς και αναλυτές δείχνουν περαιτέρω χειροτέρευση. Ας δούμε και εδώ κάποια επιμέρους στοιχεία:

• Απλήρωτη εργασία: Περισσότεροι από 1 εκ. εργαζόμενοι δουλεύουν χωρίς να παίρνουν άμεσα το μισθό τους. Λαμβάνουν μικρό τμήμα αυτού έναντι και στο τέλος μπορεί να μην πληρωθούν ποτέ. Στη μέθοδο αυτή έχουν προσφύγει, εκτός από τις επιχειρήσεις που πραγματικά αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητες και άλλες που δεν έχουν.
• Μεγάλη πτώση κατανάλωσης σε βασικά είδη: Στο Α΄ Τρίμηνο 2016 η πτώση της αξίας των πωλήσεων των σούπερ μάρκετ ήταν 7,8% και οφείλεται κυρίως στην καθίζηση του όγκου της κατανάλωσης (-8,6%) σε βασικά είδη πρώτης ανάγκης – διατροφής. Σημειώνεται ότι η πτωτική αυτή τάση ξεκίνησε από 2ο εξάμηνο 2015.
• Κατανάλωση πετρελαιοειδών: Η υπερβολική αύξηση της φορολογίας σε συνδυασμό με τη μείωση των εισοδημάτων είχαν σαν συνέπεια τη δραστική μείωση του όγκου κατανάλωσης πετρελαιοειδών. Από 9,4 εκ. μετρικούς τόνους το 2010 έμειναν 6,6 εκ. (μείωση 30,2%) το 2015. Ειδικά, δε, στο πετρέλαιο θέρμανσης η μείωση της κατανάλωσης είναι 52,3% την ίδια περίοδο.
• Ληξιπρόθεσμες οφειλές Δημοσίου προς ιδιώτες: Το ποσό τον Απρίλιο 2016 ήταν 6,68 δισ. € και αφορούσε χρέη και εκκρεμείς επιστροφές φόρων. Από αυτά και όσα θα συσσωρευτούν μέχρι το φθινόπωρο η κυβέρνηση υπολογίζει να πληρώσει μόλις τα 3,5 δις € όταν θα πάρει το 2ο τμήμα της δόσης των 10,3 δισ. Και αυτά τα χρήματα που η κυβέρνηση έχει στερήσει εδώ και μήνες από την αγορά «βαφτίζονται» ενίσχυση της αγοράς….
• Λουκέτα, κλείσιμο επιχειρήσεων: Στο πεντάμηνο 2016 έχουν κλείσει 15.409 επιχειρήσεις, αύξηση κατά 45,87%(!) σε σχέση με την ίδια περίοδο 2015 γεγονός που οδήγησε στην ανεργία 30.000 εργαζόμενους. Συνολικά στην περίοδο των μνημονίων έχουν κλείσει 250.000 επιχειρήσεις οδηγώντας στην ανεργία 800.000 εργαζόμενους. Σύμφωνα με τα στοιχεία τη ΓΕΜΗ ο αριθμός των επιχειρήσεων που έκλεισαν κατά το πρώτο5μηνο του 2016 ήταν περισσότερες κατά 2,910 από εκείνες που άνοιξαν την ίδια περίοδο. Σύμφωνα με την ΕΣΕΕ, άλλες 21.000 επιχειρήσεις βρίσκονται στο όριο της επιβίωσης ενώ 63.000 έχουν πολύ χαμηλό δείκτη επιβίωσης.
• Κόκκινα δάνεια: Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια άνω των 90 ημερών (κόκκινα δάνεια) ανέρχονταν, με στοιχεία Α΄ Εξαμήνου 2015, σε 103 δισ. € και αντιστοιχούσαν στο 49,5% του συνόλου των δανείων την ίδια περίοδο. Από αυτά τα 14 δισ. € (13,6%) ήταν καταναλωτικά και κάρτες, 29 δισ. € (28,2) στεγαστικά και 60 δισ. € επιχειρηματικά (58,2%) Από τα 60 δις των επιχειρηματικών το 43% αφορά μεγάλες επιχειρήσεις και τα 57% σε μικρομεσαίες. Τα δάνεια αυτά αφορούν, συνολικά, πάνω από 1,5 εκ. δανειολήπτες γεγονός το οποίο αναδεικνύει τη μεγάλη κοινωνική διάσταση του προβλήματος.

Άλλα κοινωνικά στοιχεία:

Υπάρχουν μια σειρά δείκτες που καταδεικνύουν την άσχημη τροπή των πραγμάτων. Η επιβεβαίωση αυτών των δεικτών θα φανεί σε μερικά χρόνια όταν πλέον τα αποτελέσματά τους θα είναι μη αναστρέψιμα, τουλάχιστον για την παρούσα και τις άμεσες μελλοντικές γενιές. Ειδικότερα:

• Περιθωριοποίηση νεολαίας: Σύμφωνα με την έρευνα του Ευρωβαρόμετρου Απριλίου 2016 το 93% των νέων (το υψηλότερο στην Ε.Ε. και συγκριτικά με το 57% του μέσου όρου της Ε.Ε.) δηλώνουν ότι νιώθουν περιθωριοποιημένοι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και αποκλεισμένοι από την οικονομική και κοινωνική ζωή. Επίσης από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι το 44% των νέων θα προτιμούσε να σπουδάσει ή να εργαστεί σε άλλη χώρα της Ε.Ε. που δείχνει την τάση εγκατάλειψης της χώρας από νέους επιστήμονες που αναζητούν την τύχη τους στο εξωτερικό.
• Φυγή επιστημόνων στο εξωτερικό: Η φυγή επιστημόνων, ιδιαίτερα νέων με υψηλή εξειδίκευση, αποτελεί ένα μεγάλο πλήγμα και είναι σημαντικός δείκτης για τα μελλούμενα. Ήδη πάνω από 200.000 επιστήμονες, κυρίως νέοι έως 35 ετών, με υψηλή εξειδίκευση έχουν φύγει στο εξωτερικό. Μελέτη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (Ιούνιος 2015) αναφέρει ότι ο αριθμός των Ελλήνων πτυχιούχων που εργάζονται στο εξωτερικό ανερχόταν στις 185.338 εκ των οποίων οι 139.041 έφυγαν μετά το 2010. Από αυτούς ποσοστό άνω του 70% είναι κάτοχοι διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών.
• Κατάσταση υγείας του λαού: Εκτός από την κατάρρευση του δημόσιου συστήματος Υγείας, η παράλληλη συρρίκνωση των εισοδημάτων είχε σαν μία από τις συνέπειες την ελλειπή φροντίδα για την υγεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ (2013) μόνο το 79% του πληθυσμού στην Ελλάδα είχε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Παράλληλα, αυξήθηκε σημαντικά το ποσοστό του πληθυσμού (ειδικά των ηλικιωμένων) που δηλώνουν αδυναμία ικανοποίησης των ιατρικών και φαρμακευτικών αναγκών λόγω οικονομικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, 1 στα 6 άτομα χαμηλού εισοδήματος το 2013 δήλωναν αδυναμία ικανοποίησης των ιατρικών τους αναγκών λόγω οικονομικών προβλημάτων. Από την έρευνα υγείας για το 2014 της ΕΛΣΤΑΤ για άτομα άνω των 15 ετών προκύπτει ότι χρειάστηκε και δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να λάβει: α) ιατρική φροντίδα ή θεραπεία το 13,9% του πληθυσμού, β) οδοντιατρική φροντίδα ή θεραπεία το 15,4%, γ) υπηρεσίες φροντίδας ψυχικής υγείας το 4,3% και δ) τα φάρμακα που του είχε συστήσει ο γιατρός το 11,2% του πληθυσμού.
• Ψυχική υγεία & αυτοκτονίες: Η διαγνωσμένη κατάθλιψη, σύμφωνα με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής, από 3,3% που ήταν το 2008 έφτασε το 2013 στο 12,3%. Η διαγνωσμένη κατάθλιψη, σύμφωνα με το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής, από 3,3% που ήταν το 2008 έφτασε το 2013 στο 12,3%. Επίσης από τα στοιχεία της έρευνας Υγείας της ΕΛΣΤΑΤ, το 2014 το 4,7% του πληθυσμού ηλικίας 15 ετών και άνω δήλωσε ότι είχε κατάθλιψη, έναντι 2,6% το 2009. Από μελέτες προκύπτει ότι οι αυτοκτονίες την μνημονιακή περίοδο 2010-2012 αυξήθηκαν κατά 35% (από 3,37 σε 4,56 ανά 100.000 άτομα πληθυσμού).

Συμπερασματικά, η ωμή κοινωνική πραγματικότητα όπως περιγράφεται από τα επίσημα στοιχεία δικαιολογεί την ενασχόληση της κοινωνίας με τα ζητήματα επιβίωσης σε κλίμα αίσθησης αδιέξοδων χωρίς ελπίδα και χωρίς προοπτική. Εύκολες απαντήσεις σε αυτά τα θέματα δεν υπάρχουν. Απαιτείται ένα καθολικό σχέδιο διεξόδου στην καθολική κρίση που γενικεύεται στη χώρα. Οι απαντήσεις δεν μπορεί παρά να αναζητηθούν από το λαό με κριτήριο την ανατροπή αυτής της κατάστασης.


Του Παύλου Δερμενάκη
Δρόμος της Αριστεράς