Η Καθαρά Δευτέρα και τα έθιμά της στην Ελλάδα

Τα Κούλουμα γιορτάζονται διαφορετικά από τόπο σε τόπο, με ιδιαίτερες και παραδοσιακές εκδηλώσεις, αλλά και διάφορα έθιμα. Παντού όμως επικρατεί κέφι, φαγοπότι, χορός και τραγούδι.

To τριώδιο ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα και ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη εκκλησία. Η ημέρα αυτή ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά και αποτελεί ημέρα νηστείας αλλά και αργίας.
Η καθαροδευτεριάτικη έξοδος στην εξοχή, ονομάζεται «κούλουμα» και περιλαμβάνει το πέταγμα του χαρταετού. Καιρού επιτρέποντος, όλοι βγαίνουν στην εξοχή, παίρνοντας μαζί τους νηστίσιμα φαγητά, διασκεδάζουν και χορεύουν.
Τα κούλουμα από τόπο σε τόπο γιορτάζονται διαφορετικά, με ιδιαίτερες και παραδοσιακές εκδηλώσεις, αλλά και διάφορα έθιμα. Παντού όμως επικρατεί κέφι, χορός και τραγούδι.
Ας δούμε μερικά από τα έθιμα που γιορτάζονται την Καθαρά Δευτέρα ανά την Ελλάδα…
Το έθιμο του Αγά στα Μεστά και σε άλλα χωριά της Χίου
Σε πολλά χωριά (Μεστά, Πυργί, Λιθί, Ολύμποι, Λαγκάδα), τηρείται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα το παραδοσιακό έθιμο του Αγά, που ξεκίνησε από τον καιρό της Τουρκοκρατίας και σατιρίζει τις τότε δίκες των Τούρκων.
Ο αγάς , ο αυστηρός Τούρκος δικαστής, ορίζεται από τους κατοίκους. Η προετοιμασία για το έθιμο ξεκινάει από το πρωί και στη συνέχεια εισέρχεται στην κεντρική πλατεία πάνω σε ένα γαϊδουράκι ο αγάς και ο εισαγγελέας ρίχνοντας κομφετί.
Με βάση τις ποινές ο καθένας «υποχρεούται» να δώσει χρήματα, που προορίζονται για τον πολιτιστικό σύλλογο, ενώ καμιά φορά συμπεριλαμβάνεται και ο «ακάβαλος», χτυπήματα με ένα πλαστικό ρόπαλο!|
Το «Λαϊκό Δικαστήριο των Ανήθικων Πράξεων» στην Κάρπαθο

Την Καθαρά Δευτέρα στήνεται στην Κάρπαθο το «Λαϊκό Δικαστήριο των Ανήθικων Πράξεων», που αποτελεί μια ευκαιρία, κάθαρσης και απονομής της δικαιοσύνης στο ξεκίνημα της Σαρακοστής.
Κατηγορούμενοι είναι όσοι «ασχημονούν» ή προκαλούν με τις χειρονομίες τους, κάποιους άλλους. Οι «κατηγορούμενοι» οδηγούνται από τους «Τζαφιέδες», ένα είδος τοπικών χωροφυλάκων, που έχουν επιφορτιστεί με τη σύλληψη των «δραστών», ενώπιον της δικαιοσύνης. Οι γέροντες του νησιού, αναλαμβάνουν να δικάσουν τους «ασεβείς» και κάπως έτσι ξεκινούν αυτοσχέδιοι αστεϊσμοί και πειράγματα, σαν προπομπός της γιορτής που θα ακολουθήσει.

Οι «φουστανελάτοι» στη Νάξο

Στη Νάξο αναβιώνουν στοιχεία της διονυσιακής λατρείας, όπως οι «Κουδουνάτοι» και οι «Φουστανελάτοι». Την Καθαρά Δευτέρα, ξεχύνονται στους δρόμους οι «φουστανελάτοι», φορώντας φουστανέλες και σχηματίζοντας ομάδες, τα μπαϊράκια, με αρχηγό τον μπαϊραχτάρη, αυτόν δηλαδή που κρατάει το μπαϊράκι της ομάδας, ένα χοντρό καλάμι με χρωματιστό μαντήλι στην άκρη.
Οι ομάδες αυτές, τιμούν με την επίσκεψη τους τις γυναίκες των διπλανών χωριών, χορεύοντας μαζί τους στην κεντρική πλατεία με τη συνοδεία βιολιών και λαούτων. Με τη σειρά τους οι γυναίκες κάθε χωριού, τους περιποιούνται με φαγητά γλυκά και κρασί.

Το «Μπουρανί» στον Τύρναβο

Στον Τύρναβο της Λάρισας, οι ντόπιοι τιμούν τον θεό της βλάστησης και της γονιμότητας πίνοντας, τραγουδώντας, χορεύοντας, κρατώντας ψεύτικους φαλλούς και τρώγοντας το κατάλληλο έδεσμα (μπουρανί).
Το «μπουρανί» είναι τούρκικη λέξη και σημαίνει λαχανόρυζο (ή σπανακόρυζο) και σήμερα αποτελεί έδεσμα σε μορφή σούπας, από σπανάκι, τσουκνίδα, και ξύδι, που… σηματοδοτεί την έναρξη του χορού, των τραγουδιών και των άσεμνων εκφράσεων και των πειραγμάτων.

Ο «Βλάχικος γάμος» στη Θήβα

Στη περιοχή της Θήβας, την Καθαρά Δευτέρα, γίνεται η αναπαράσταση του «Βλάχικου γάμου». Είναι μια πολύχρωμη γαμήλια πομπή με παραδοσιακά όργανα, που αποτελεί παρωδία ενός ποιμενικού γάμου, με μια μεταμφιεσμένη ψευτονύφη.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στο 1830, τότε που οι τσοπάνηδες (Βλάχοι) από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν την άγονη γη τους και αναζήτησαν γονιμότερο έδαφος κάπου νοτιότερα.

Η… εκτέλεση της γριάς Συκούς στη Μεσσήνη

Στη θέση Κρεμάλα στη Μεσσήνη, γίνεται η αναπαράσταση της εκτέλεσης της γριάς Συκούς, μιας γερόντισσας που κρεμάστηκε στην τοποθεσία αυτή με εντολή του Ιμπραήμ Πασά. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να «κρεμαστεί» από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, πραγματοποιείται παρέλαση με άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους και χορευτικά συγκροτήματα.

Αλευρομουτζουρώματα στο Γαλαξίδι

Το Γαλαξίδι, το απόγευμα της Kαθαράς Δευτέρας, θυμίζει… εμπόλεμη ζώνη. Ομάδες ντόπιων, χωρισμένοι σε ομάδες, «μάχονται» μεταξύ τους στοχεύοντας, ο ένας τον άλλον, με αλεύρι και χρωματιστή σκόνη. Η συνήθεια έμεινε στην ιστορία ως «αλευροπόλεμος» ή «αλευρομουτζουρώματα» και γιορτάζεται από την «εποχή των καραβιών», γύρω στο 1840.
Οι συμμετέχοντες συγκεντρώνονται στο λιμάνι όπου αρχίζει ο αλευρομουτζουροπόλεμος με αλεύρι ή φούμο, γι’ αυτό και τα παλιά ρούχα ή κάποια ειδική στολή από νάιλον είναι απαραίτητα!
Και ο κατάλογος με τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας σε όλη την Ελλάδα, είναι μακρύς: οι «μουτζούρηδες» και το έθιμο της καμήλας στην Ξάνθη, ο «καλόγερος» στο Καλαμπάκι Δράμας, η Κηδεία της Μάσκας στη Ζάκυνθο
 http://www.clickatlife.gr