ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Δώδεκα τύποι δασών κρίθηκαν «κρισίμως κινδυνεύοντα» (CR), έξι από αυτούς τους τύπους δασών βρίσκονται σε πυρήνες βιοποικιλότητας των Βραζιλίας, Κολομβίας και Εκουαδόρ

Περισσότερα από το 80% των δασικών οικοσυστημάτων της Βόρειας και Νότιας Αμερικής απειλούνται, σύμφωνα με έρευνα (Κόκκινη Λίστα για τα οικοσυστήματα) της IUCN (International Union for Conservation of Nature), που πρόσφατα ολοκληρώθηκε.

Η έρευνα, που υπογράφεται και διεξήχθη από διεθνή ομάδα επιστημόνων και με τίτλο «Εκτίμηση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα οικοσυστήματα των εύκρατων και τροπικών δασών της Βόρειας και Νότιας Αμερικής και πρόβλεψη για μελλοντικές στρατηγικές διατήρησης» (σε πρόχειρη μετάφραση), επισημαίνει την αναγκαιότητα υιοθέτησης από τα κράτη ισχυρότερων μέτρων για την προστασία των δασών σε συνδυασμό ταυτοχρόνως με εστιασμένες δράσεις που στόχο θα έχουν να βοηθήσουν την αποκατάσταση των οικολογικών λειτουργιών τους, καθώς όλα τα ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το 80% των δασικών αυτών οικοσυστημάτων δυνητικά απειλούνται με εξαφάνιση.

«Πιστεύουμε ότι η έρευνά μας είναι η πρώτη συστηματική εκτίμηση των κινδύνων -σε επίπεδο ηπείρων- που απειλούν τα δασικά οικοσυστήματα, η οποία ενσωματώνει τις πολλαπλές απειλές που δέχονται και είναι η πρώτη που ταυτόχρονα συνδέει την εκτίμηση κινδύνου με σενάρια και αναλύσεις για τον προσδιορισμό του κόστους αποδοτικών μέτρων προστασίας και μείωσης των κινδύνων» δήλωσε ο Ντέιβιντ Κιθ, καθηγητής του Πανεπιστημίου New South Wales και επικεφαλής της Θεματικής Ομάδας της Κόκκινης Λίστας για τα οικοσυστήματα της IUCN.

Η έρευνα, που βασίστηκε όχι μόνο στα κριτήρια της IUCN αλλά και σε όλα τα παγκόσμια πρότυπα αξιολόγησης κινδύνου κατάρρευσης των λειτουργιών των οικοσυστημάτων, ασχολήθηκε με τους εκατόν τριάντα έξι διαφορετικούς τύπους εύκρατων και τροπικών δασών στην περιοχή της Βόρειας και Νότιας Αμερικής αλλά και της Καραϊβικής.

Από αυτά δώδεκα τύποι δασών κρίθηκαν «κρισίμως κινδυνεύοντα» (CR), δηλαδή στον υψηλότερο βαθμό κινδύνου. Εξι από αυτούς τους τύπους δασών βρίσκονται σε πυρήνες (hotspts) βιοποικιλότητας των Βραζιλίας, Κολομβίας και Εκουαδόρ, ενώ τα υπόλοιπα δασικά οικοσυστήματα είναι διάσπαρτα σε διαφορετικά σημεία της αμερικανικής ηπείρου.

Τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν πως οι περισσότεροι τύποι δασών απειλούνται κυρίως από τη συνεχιζόμενη αποψίλωση και την αλλαγή χρήσης γης, ενώ η υποβάθμισή και η φθίνουσα πορεία των λειτουργιών τους αφορά περισσότερο από το 40% αυτών.

Κάποια αμερικανικά δασικά οικοσυστήματα απειλούνται από την ιστορική χρήση γης που όμως πλέον δεν είναι εν ενεργεία, ενώ ένας παρόμοιος αριθμός απειλείται από τις επιπτώσεις της αλλαγής χρήσης γης αλλά και της αλλαγής του κλίματος.

Αλλα οικοσυστήματα, όπως αυτά των τροπικών εποχικών ξηρών δασών (Tropical Seasonally Dry Forests), παρουσιάζουν μακρά ιστορία συνεχούς φθίνουσας πορείας που οφείλεται σε ποικιλία απειλών.

Στην έρευνα διερευνήθηκαν τόσο η αποδοτικότητα διαφορετικών στρατηγικών διατήρησης, προστασίας και διαχείρισης προκειμένου να διασωθούν τα συγκεκριμένα δασικά οικοσυστήματα καθώς και η λήψη ισχυρότερων πολιτικών δράσης προκειμένου να μπει φραγμός στην υπερεκμετάλλευσή τους, όσο και οι ποικίλες πρακτικές αποκατάστασης και μετριασμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής όπως επίσης και οι αποδοτικότεροι τρόποι παρακολούθησης των οικοσυστημάτων.

Το καλό είναι ότι προτείνονται διαφορετικές πρακτικές για κάθε χώρα αλλά και κοστολογημένος συνδυασμός πρακτικών, γεγονός που σχολίασε ο δρ Κάρλος Ζαμπράνα-Τορέλιο (Dr Carlos Zambrana-Torrelio), αναπληρωτής αντιπρόεδρος της EcoHealth Alliance κι ένας εκ των συγγραφέων της έρευνας, λέγοντας: «Η δουλειά μας θα βοηθήσει στη χάραξη μελλοντικών οδηγιών πολιτικών δράσης που αφορούν την ασφάλεια τροφής και νερού, την υγεία ανθρώπων και οικοσυστημάτων καθώς και των λειτουργιών/υπηρεσιών των οικοσυστημάτων».

Εγγενή δέντρα της Ινδονησίας αντεπεξέρχονται στην κλιματική αλλαγή

Η αποψίλωση των δασών και η μετατροπή της δασικής γης σε αγροτική για την εγκατάσταση φυτειών είναι η κυριότερη απειλή για τα δάση και την ευζωία του οικοσυστήματος

Τρία εγγενή είδη δέντρων στο Εθνικό Πάρκο Kutai της Ινδονησίας αποδείχτηκε ότι είναι ανθεκτικά στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζουν τους απειλούμενους με εξαφάνιση πληθυσμούς ουρακοτάγκων του Ανατολικού Βόρνεο, σε έρευνα επίσης της IUCN που δημοσιεύτηκε μέσα στον Ιανουάριο του 2019.

Η έρευνα, υπό τον τίτλο «Αναδασώσεις για το κλίμα του αύριο» ανέλυσε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα διακοσίων πενήντα και πλέον ειδών δέντρων και άλλων φυτών, εγγενών στο τροπικό δάσος (βροχερών περιοχών) του Εθνικού Πάρκου Kutai και χρηματοδοτήθηκε από την Indianapolis Zoological Society, Inc.

Προσδιορίστηκαν είδη δέντρων ανθεκτικά στις φωτιές και σε συνθήκες ξηρασίας, φαινόμενα που αναμένεται να ενταθούν εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Οι συγγραφείς εντόπισαν επίσης είδη δέντρων που λειτουργούν ως βιότοποι και παρέχουν τροφή στους απειλούμενους με εξαφάνιση ουρακοτάγκους του Ανατολικού Βόρνεο, για τους οποίους το πάρκο ούτως ή άλλως αποτελεί βιότοπο-κλειδί για την επιβίωσή τους.

«Η αύξηση της ξηρασίας και των πυρκαγιών, που είναι αποτέλεσμα του ολοένα θερμότερου κλίματος, είναι εξαιρετικής σημασίας αναδυόμενες απειλές για περιοχές πλούσιες σε είδη, όπως είναι το Εθνικό Πάρκο της Ινδονησίας» δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας, Αλαν Λη, μέλος της IUCN SSC Climate Change Specialist Group.

«Προκειμένου να ενισχύσουμε τον χαρακτήρα του πάρκου μπορούμε να επιλέξουμε για φύτευση είδη δέντρων ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή. Με τον τρόπο αυτό θα προστατευτεί τόσο το εθνικό πάρκο όσο και ο πληθυσμός των κυρίαρχων πρωτευόντων που βρίσκουν καταφύγιο σε αυτό. Ελπίζουμε όλοι όσοι δουλεύουν για την αποκατάσταση των μοναδικών αυτών περιοχών τροπικού δάσους, να λάβουν υπόψη τους τα ευρήματα της δουλειά μας» ευχήθηκε.

«Αυτή η έρευνα παρέχει πολύτιμη πρακτική καθοδήγηση για το πώς να βοηθήσεις ένα μοναδικό τροπικό δάσος, όπως αυτό του Βόρνεο, να γίνει πιο ανεκτικό στην κλιματική αλλαγή. Φυσικά για να σταματήσουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη φύση, χρειάζονται γενναίες "περικοπές" εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αλλά έχοντας δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή ήδη χτυπά κάποια είδη με πολύ ανησυχητικούς τρόπους, πρέπει να προσφέρουμε στη Γη όση βοήθεια μπορούμε προκειμένου να προσαρμοστεί, να αφομοιώσει τις τόσο ραγδαίες αλλαγές» δήλωσε ο Σαντίπ Σενγκούπτα, συντονιστής της επιτροπής για την κλιματική αλλαγή της IUCN.

Η έρευνα ασχολήθηκε με τα είδη που παρουσίασαν χαμηλή ευαισθησία στις αλλαγές και με τα δέντρα με υψηλή ικανότητα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Δύο είδη δέντρων ξεχώρισαν για την αντοχή τους στη φωτιά, το Borassodendron borneense και το Eusideroxylon zwageri, τα οποία οι ντόπιοι αποκαλούν αντίστοιχα Bendang και Ulin. Αυτά τα είδη προτείνονται για φύτευση από τους ερευνητές, ώστε να δημιουργηθούν ζώνες προστασίας γύρω από περιοχές «επιρρεπείς» σε πυρκαγιές.

Εφτά από τα είδη που αξιολογήθηκαν ως ανθεκτικά στις κλιματικές αλλαγές αποτελούν κύρια πηγή τροφής για τους πληθυσμούς των πρωτευόντων θηλαστικών του Αν. Βόρνεο και αυτά προτείνονται από τους ερευνητές να φυτευτούν στις αναδασωτέες περιοχές καθώς και δέντρα που προτιμούν οι ουρακοτάγκοι για να στήνουν τις φωλιές τους, όπως είναι το δέντρο Ulin.

Οι επιστήμονες συνέστησαν ακόμη τη φύτευση αυτών των ειδών σε περιοχές όπου ο άνθρωπος μέχρι στιγμής δεν δείχνει διάθεση να φτάσει, για να ελαχιστοποιηθούν τα περιστατικά σύγκρουσης ζώων και ανθρώπων. Γιατί οι άνθρωποι είναι η βασικότερη απειλή για την ζωή των ουρακοτάγκων.

«Η συνεχόμενη υποβάθμιση του Εθνικού Πάρκου Kutai δεν είναι μια απώλεια που αφορά μονάχα την Ινδονησία, αλλά όλο τον κόσμο, γιατί χάνεται ένα από τα σημαντικότερα τροπικά δάση του Βόρνεο» δήλωσε ο Ντάγκλας Σέιλ, εκ των συγγραφέων της έρευνας. «Επιλέγοντας τα κατάλληλα είδη για την αναδάσωση του τροπικού δάσους βοηθάμε σημαντικά στην αποκατάσταση της υγείας αυτού του οικοσυστήματος» τόνισε.

Η βιοποικιλότητα που απαντάται στο Εθνικό Πάρκο Kutai αντιμετωπίζει πολυποίκιλες απειλές. Η εξάπλωση του πληθυσμού σε προστατευόμενες περιοχές, η αποψίλωση των δασών και η μετατροπή της δασικής γης σε αγροτική, η φωτιά, το κυνήγι, τα ανθρακωρυχεία καθώς και η κλιματική αλλαγή αποτελούν τις κύριες απειλές του οικοσυστήματος.

Το καλό είναι ότι γίνονται προσπάθειες αναδάσωσης, στις οποίες συμμετέχουν τόσο τοπικοί οργανισμοί όσο και κυβερνητικοί φορείς.

Η Αν Ράσον (Anne Russon), μία εκ των συγγραφέων της έρευνας, δήλωσε ότι κατά τη διάρκεια εκπόνησης πρωθύστερης έρευνας στο ΕΠΚ (2015-16) για τα σοβαρότατα αποτελέσματα της εντονότερης ξηρασίας που καταγράφηκε ποτέ κατά την διάρκεια του φαινομένου Ελ Νίνιο, με την ερευνητική ομάδα της κατέγραψαν σοβαρές μειώσεις στους αριθμούς των ειδών άγριας ζωής (από τα ασπόνδυλα μέχρι τα μεγάλα θηλαστικά) αλλά και πολύ υψηλά ποσοστά θανάτων δέντρων σε ξηρότερες περιοχές.

«Είναι παρήγορο», δήλωσε, «ότι τρία χρόνια μετά παρατηρούμε, έστω και με αργούς ρυθμούς, τη μερική επανάκαμψη της τροπικής δασικής έκτασης όσο και της άγριας ζωής του πάρκου».

▶ «Τα τροπικά δάση κατατάσσονται μεταξύ των παλαιότερων συνεχών οικοσυστημάτων της Γης. Ορισμένα απολιθώματα δείχνουν ότι τα δάση της νοτιοανατολικής Ασίας έχουν υπάρξει λίγο πολύ στην παρούσα μορφή τους για 70 έως 100 εκατομμύρια έτη. Τα τροπικά δάση μπορούν να φιλοξενήσουν πάνω από 1.000 είδη μέσα σ' ένα και μόνο τετραγωνικό χιλιόμετρο, ενώ τα εύκρατα δάση μπορούν να έχουν περίπου μόνο 100 είδη στον ίδιο χώρο» αναφέρεται σε μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία του Δ. Σκουταρά / Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

▶ Σύμφωνα με την Κόκκινη Λίστα των Ειδών της IUCN, ο πληθυσμός των ουρακοτάγκων του Βόρνεο μειώθηκε περισσότερο από 60% από το 1950 έως το 2010, ενώ αναμένεται περαιτέρω μείωση, κατά 22%, έως το 2025.

▶ Περισσότερο από το ένα τέταρτο των δασών της Ινδονησίας, δηλαδή μια έκταση περίπου 76 εκατομμυρίων στρεμμάτων, έχει αποψιλωθεί για να μετατραπεί σε αγροτική γη μέσα σε μόλις 25 χρόνια.

Βάση Παναγοπούλου
Πηγή: efsyn.gr